Denge kaybı, sersemlik ve yerin ayağın altından kayması hissi, baş dönmesine eşlik eden bulantı ve kusma…Kişinin kendisi veya çevresinin hareket ettiğini düşünmesi hissi olarak tanımlanan vertigo; ayağa kalkmaya, hareket etmeye, hatta beslenmeye engel olarak yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiliyor. En önemli nedenleri; çeşitli metabolik hastalıklar, yaşamsal alışkanlıklar ve beslenme şeklinin oluşturduğu vertigo, özellikle kış mevsimine geçişte, üst solunum yolu hastalıklarıyla birlikte alevlenebiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Kulak Burun Boğaz Bölümü'nden Prof. Dr. Mustafa Asım Şafak vertigo ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Yer ayağımın altından mı kayıyor?
Denge sistemi, beyin ve beyincikte koordine edilen ve vücudun üç boyutlu dünyadaki pozisyonunu organize eden karmaşık bir sistemdir. Merkezi denge sistemi, başlıca iç kulaktan olmak üzere, görme duyusuyla ve iskelet kaslarının bağlarından gelen derin duyuyla bilgi alışverişi içindedir. İç kulağın etkilendiği hastalıklar nedeniyle genellikle kişinin "kendisinin veya çevresinin dönmesi" şeklinde dengesizlik algısı oluşurken, sistemin diğer bölgelerinin etkilenmeleri sonucunda sersemlik hissi, başın boşlukta hissedilmesi, yerin ayağın altından kayması gibi ifade edilebilen şikayetlerle kendini gösterir.
Sistemik hastalıklar ve mevsim değişikliği baş dönmesine yol açabilir
Yatarken veya otururken ani ayağa kalkmayla oluşan, 1-2 saniyeden daha uzun sürmeyen göz kararması şeklinde hissedilen baş dönmeleri, çoğunlukla anlık tansiyon değişimlerine bağlı gelişir. Fakat iç kulağa kan taşıyan damarlardaki tıkanıklıklar, iç kulak damarlarının iç kulak sinirlerine yaptığı basılar, iç kulağa ve beyne kan götüren damarlar ile sinirlerin yoğun şekilde bir arada bulunduğu boyun omurlarındaki bozukluklar, kalp ve dolaşım sistemine ait rahatsızlıklar, tansiyon değişiklikleri, kansızlık, kan şekeri seviyesindeki değişiklikler, tiroit bezi hastalıkları, üst solunum yolu hastalıkları denge sistemini etkileyen faktörler arasındadır. Özellikle sohbaharın bitimi ve kış mevsimine girişte hava sıcaklıklarının düşmesine bağlı olarak ortaya çıkan üst solunum yolu enfeksiyonları, vertigo ataklarını başlatabilir.
Kulak kristallerin yer değiştirmesi dünyanızı döndürebilir
İç kulakta bulunan kristal tanelerinin yerlerinin değişmesiyle sağ ve sol kulak arasındaki işlevsel denge değişeceğinden, özel baş pozisyonlarında vertigo tablosu ortaya çıkabilir. Kristallerin orijinal yerlerinden neden ayrıldığı tam olarak bilinmese de kafa travmaları veya denge sinirinin birtakım viral hastalıklarının bundan sorumlu olduğu düşünülür. Yerlerini şaşırmış olan kristaller, birtakım manevralarla bulunması gereken yere yönlendirilerek, herhangi bir ilaç kullanımına gerek kalmadan tedavi edilebilmektedir.
Migren atağını tetikleyen nedenler vertigoyu başlatabilir
Migren hastalığının özel bir formu olan vertiginöz migrende, migren atağını tetikleyen her türlü durum vertigoyu da başlatmış olur. Vertiginöz migrende, baş ağrısı ile seyreden atakların en az yarısında baş ağrısına ek olarak baş dönmeleri de görülmektedir. Tanısı ve tedavisi migren hastalığında olduğu gibi yapılmalıdır.
Genetik faktörler başrolde
Denge hastalıklarının oluşumunda genetik hastalıklar da sorumlu olabilir. Örneğin, ailesel bir hastalık olan otoskleroz yani kulak kireçlenmesinde asıl şikayet işitme kaybı iken, ileri evrelerinde baş dönmesi de görülür. İç kulak tutulumuyla seyreden kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları ve iskelet sistemi hastalıkları gibi genetik hastalıklar tanımlanmış ve bunların çoğunda işitme kaybıyla birlikte baş dönmeleri de görülebilmektedir.
Günlük yaşam alışkanlıkları vertigo ataklarına yol açabilir
Enfeksiyonlar ve alerjiler gibi çevresel faktörlere bağlı durumlar, iç kulak hastalıklarının oluşumuna zemin hazırlayarak, baş dönmesine yol açabilir
Az su tüketmek
Çok tuzlu yemek
Aşırı alkol kullanımı
Sigara kullanımı
Üst solunum yolu viral enfeksiyonları
Kişiye özel tedavi
İki kulak arasındaki simetrinin kalıcı ve sabit olarak bozulduğu durumlarda, denge sisteminin merkezi organları bozulan fonksiyonların dengesini yeniden kurmayı başarabilmektedir. Belli bir süreyi alan bu dönem hastanın yaşına göre değişiklik gösterir. Bu süre genç hastalarda ve rehabilitasyon uygulanan hastalarda 2-3 ay gibi kısa olmaktayken, yaşın ilerlemesiyle 2 yıla kadar uzayabilir. Rehabilitasyon olarak; hastanın baş dönmesini tetikleyen pozisyonlardan kaçmak yerine, aksine üzerine gitmesi daha iyi olacaktır. Vertigo kişiye özel tedavilerin yanı sıra; egzersiz, diyet, hobi edinme ve birtakım rehabilitasyon programlarıyla kontrol altına alınabilmektedir.
